(Συλλογή/συρραφή τριών διαφορετικών κειμένων σχετικών με το θέμα από το διαδίκτυο: Επιμέλεια επιλογής:Γιώργος Ανεστόπουλος)
Οπλομαχία: Η τέχνη του χειρισμού των όπλων και ιδιαίτερα του ξίφους (ξιφασκία), της σπάθας (σπαθασκία) και της λόγχης (λογχομαχία).
Στο παρελθόν, η οπλομαχία αποτελούσε αναγκαία άσκηση, όχι μόνο στον πόλεμο αλλά και ως μέσο για την επίλυση των ατομικών διαφορών. Στην αρχαία Ελλάδα ως εφευρέτης της έντεχνης οπλομαχίας αναφέρεται ο Δημέας από τη Μαντίνεια.
Ο Άντυλλος όμως (2ος αι. μ.Χ.) υποστήριζε ότι η τέχνη της οπλομαχίας ανακαλύφθηκε από τους Ρωμαίους. Γενικά, η οπλομαχία έως τον 16ο αι. περιορίστηκε στην εξάσκηση με το ξίφος στον ρόλο του επιθετικού όπλου και με την ασπίδα στον ρόλο του αμυντικού. Κατά τον 16ο αι. η ασπίδα καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από το εγχειρίδιο.
Στο παρελθόν, η οπλομαχία αποτελούσε αναγκαία άσκηση, όχι μόνο στον πόλεμο αλλά και ως μέσο για την επίλυση των ατομικών διαφορών. Στην αρχαία Ελλάδα ως εφευρέτης της έντεχνης οπλομαχίας αναφέρεται ο Δημέας από τη Μαντίνεια.
Ο Άντυλλος όμως (2ος αι. μ.Χ.) υποστήριζε ότι η τέχνη της οπλομαχίας ανακαλύφθηκε από τους Ρωμαίους. Γενικά, η οπλομαχία έως τον 16ο αι. περιορίστηκε στην εξάσκηση με το ξίφος στον ρόλο του επιθετικού όπλου και με την ασπίδα στον ρόλο του αμυντικού. Κατά τον 16ο αι. η ασπίδα καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από το εγχειρίδιο.
Περίπου στα μισά του 16ου αι. έγινε στη Γαλλία η πρώτη απόπειρα να χρησιμοποιηθεί μόνο το ξίφος, αλλά θεωρήθηκε πολύ νεωτεριστική και, έως τα τέλη του αιώνα, εξακολούθησε να επικρατεί η παλιά τεχνική.
Η νεότερη οπλομαχία εμφανίστηκε στα τέλη του 17ου αι., με ένα σχετικά κοντό ξίφος, και πήρε την οριστική της μορφή, κυρίως μετά τη χρήση της προσωπίδας.
Με την πάροδο του χρόνου η οπλομαχία περιορίστηκε μόνο στη σωματική άσκηση, σε μερικά όμως κράτη, διατηρήθηκε με τη μορφή της λογχοφορίας για την εκγύμναση των στρατιωτών του πεζικού (ξιφολόγχη), είτε κατά την επίθεση είτε κατά την άμυνα εναντίον πεζού ή ιππέα. Βλ. λ. ξιφασκία.
...................................
Από την αρχαία εποχή οι διάφοροι λαοί ανέπτυξαν παρόμοιες τεχνικές άμυνας με σιδερένια όπλα και ξίφη.
Το ξίφος είχε τη έννοια της φονικής προέκτασης της μυϊκής δύναμης του χεριού των πολεμιστών στις μάχες σώμα προς σώμα .
Ο Όμηρος αφιερώνει δύο ραψωδίες στις μονομαχίες του Αίαντα με τον Έκτορα και του Μενέλαου με τον Πάρι . Στήν Αρχαία Ελλάδα όπως αναφέρει ο Αθήναιος , οι Μαντινείς και οι Αρκάδες ήταν οι εφευρέτες της οπλομαχίας !!! και κατά τον Εύμορφο οι παραπάνω επινόησαν τον οπλισμό και τη στολή των οπλομάχων.
Το ξίφος είχε τη έννοια της φονικής προέκτασης της μυϊκής δύναμης του χεριού των πολεμιστών στις μάχες σώμα προς σώμα .
Ο Όμηρος αφιερώνει δύο ραψωδίες στις μονομαχίες του Αίαντα με τον Έκτορα και του Μενέλαου με τον Πάρι . Στήν Αρχαία Ελλάδα όπως αναφέρει ο Αθήναιος , οι Μαντινείς και οι Αρκάδες ήταν οι εφευρέτες της οπλομαχίας !!! και κατά τον Εύμορφο οι παραπάνω επινόησαν τον οπλισμό και τη στολή των οπλομάχων.
Οι Αρχαίοι Έλληνες εκπαιδεύονταν στην οπλομαχία με την βοήθεια της Πυρρίχης ενός χορού με τυποποιημένες αμυντικές και επιθετικές κινήσεις. Κατά τον Πλάτωνα είναι πιστή μίμηση των κινήσεων του οπλίτη στην μάχη:
κινείται πλαγίως για να αποφύγει το κτύπημα του αντιπάλου, υποχωρεί για να πάρει φόρα, εφορμά με μεγάλο πήδημα , σκύβει για να δώσει μικρό στόχο.
‘Aλλοι παρόμοιοι ένοπλοι χοροί ήταν η Πρύλις ο κρητικός Ορσίτης οι θορυβώδεις χοροί των Κουρητών και των Κορυβάντων.
Ο Πλάτωνας στους ΄΄Νόμους΄΄ του προτείνει την εισαγωγή του μαθήματος της οπλομαχίας στις παλαίστρες, σαν απαραίτητο στοιχείο της σωματικής αγωγής των νέων.
Στη Σπάρτη και στην Αθήνα ουδέποτε η οπλομαχία δεν ήταν μέσο σωματικής αγωγής της νεολαίας.
Μόνο το 3ο αιώνα π.Χ. ο αρχηγός της Αχαϊκής συμπολιτείας εισήγαγε την οπλομαχία στα γυμναστήρια .
Τον 2ο αιώνα η εξάσκηση της οπλομαχίας γινόταν περίπου όπως σήμερα και με προστασία του κεφαλιού με κάλυμμα . O εξοπλισμός περιελάμβανε κοντό ξίφος, επιθετικό δόρυ περικνημίδες μεταλλική περικεφαλαία, μεταλλική ασπίδα και δερμάτινο ή σιδερένιο θώρακα .
Στην Αρχαία Αίγυπτο οι οπλομαχία ήταν μέρος άσκησης και υπάρχουν ιερογραφίες από το 1200 π.Χ. που απεικονίζονται αγώνες με τη βοήθεια διαιτητών περίπου όπως και σήμερα και οι αθλητές να φορούν μάσκα και προστατευτικό θώρακα και τα όπλα τους να έχουν με καλυμμένη αιχμή .
Στο Ρωμαϊκή εποχή η οπλομαχία ονομαζόταν ARMATURA διδασκόταν σε κλειστές αίθουσες SALLES DES ARMES η στο ύπαιθρο με ξύλινα σπαθιά ή επάνω σε ανδρείκελα (PALARIA – PALUM EXERCERI) και ήταν βασικό μέρος της σωματικής άσκησης των στρατιωτών .Αυτός είναι ο λόγος που κατέκτησαν όλο τον μέχρι τότε γνωστό κόσμο.
Οι Ρωμαίοι είχαν ειδικούς εκπαιδευτές για τόν πανίσχυρο στρατό τους που τους ονόμαζαν : DOCTOR ARMATUM. Επίσης είχαν και τους LANISTOAE οι οποίοι σκοπό τους είχαν να παρασκευάζουν τους μονομάχους (GLADIATEURS) που μάχοντο στις αρένες για να διασκεδάζουν τον κόσμο με εντυπωσιακές αλλά φρικιαστικές μονομαμαχίες .
Αργότερα κατά την αυτοκρατορία του Τραϊανού υπήρχαν οι οπλοδιδάσκαλοι DOCTOR COHORTIS (δάσκαλοι λεγεώνας).
Το ρωμαϊκό ξίφος (Gladius) ήταν κοντό , πλατύ, αμφίστομο και αιχμηρό.
Η αμυντική τους περιβολή ήταν η ασπίδα , η περικεφαλαία, οι σιδερένιες περικνημίδες και το στιλέτο.
Αλλοι λαοί που είχαν ανεπτυγμένη την οπλομαχία ήταν οι: Κινέζοι , οι Ιάπωνες , οι Ινδοί, και οι Βίκινγκς
Στo Μεσαίωνα η οπλομαχία ήταν αναπόσπαστο μέρος της στρατιωτικής εκπαίδευσης ιδιαίτερα στην Ελλάδα (στο Βυζάντιο) αλλά και ως καθημερινό παιχνίδι των μικρών αγοριών με την μορφή ξιφομαχιών (γνωστές με την ονομασία ΄΄ σκριμίδες ΄΄ ) με αυτοσχέδια ξύλινα σπαθιά.. Στη μάχη τα ξίφη ήταν μακριά και δίκοπα και είχαν σκοπό να θραύσουν την πανοπλία που κάλυπτε όλο το σώμα του αντιπάλου.
Στην Αναγέννηση λόγω της ανακάλυψης των πυροβόλων όπλων ή ξιφασκία … έγινε επιστήμη. Με μεγάλη μυστικότητα οι δάσκαλοι της ξιφασκίας μελέτησαν με την βοήθεια της γεωμετρίας και άλλων επιστημών, και δημιούργησαν τεχνικές που προορίζονταν για της φημισμένες από τα έργα του Αλεξάνδρου Δουμά μονομαχίες και μόνο για αξιωματικούς και ευγενείς.
Φημισμένες σχολές ήταν η Ισπανική , η Γαλλική και η Ιταλική σχολή.
Η ξιφασκία άρχισε να γίνεται άθλημα κατά το τέλος του 18ου αιώνα . Καινούργια στοιχεία που είχαν να κάνουν με την ασφάλεια της άσκησης με ξίφος, όπως η μάσκα , το προστατευτικό ελαστικό κουμπί στην αιχμή του ξίφους , στολές από χοντρό ύφασμα και τέλος η συγγραφή των πρώτων αγωνιστικών κανονισμών το 1919.
Το 1896 η Ξιφασκία μπαίνει στο επίσημο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα. Ο Ιωάννης Γεωργιάδης κατέκτησε εκεί το χρυσό μετάλλιο στους αγώνες σπαθασκίας φιλάθλων ενώ ο Λεωνίδας Πύργος έλαβε χρυσό στο Ξίφος ασκήσεως (φλερέ) διδασκάλων.
......................
Μεσαιωνική Σπαθασκία: Μαθήματα για σύγχρονους ιππότες
Όποιος ζει με το σπαθί, πεθαίνει από το σπαθί.
Ματθαίος 26:52
Τι σας φέρνουν στο μυαλό οι λέξεις «Μεσαίωνας» και «σπαθί»; Ιπποτικές μονομαχίες; Γενναίους μονομάχους; Σφαγές και ακρωτηριασμούς; Εντυπωσιακές τεχνικές άμυνας και επίθεσης; Πιθανώς κάτι από όλα αυτά ή ακόμα και όλα αυτά μαζί.
H βιομηχανία του θεάματος άλλωστε έχει μεριμνήσει γι’ αυτό, προσφέροντας απλόχερα στο κοινό δεκάδες αντίστοιχες σκηνές επικών μαχών μέσα από ταινίες όπως το Excalibur και σειρές όπως το εξαιρετικά δημοφιλές Game of Thrones.
Όμως ενώ για τους περισσότερους η τέχνη της Μεσαιωνικής Οπλομαχίας (όπως είναι η επίσημη ονομασία της) είναι κάτι που γεννήθηκε στον Μεσαίωνα και παρέμεινε εκεί, για κάποιους άλλους μόνο ξεχασμένη δεν είναι. Αντίθετα, διδάσκεται πιστά και με ακρίβεια όπως τότε, συγκεντρώνοντας ολοένα και περισσότερο κόσμο που θέλει να μυηθεί στα μυστικά της μάχης με ξίφος.
Τι είναι;
«Ο όρος ‘Μεσαιωνική Οπλομαχία’ αφορά τις παραδοσιακές πολεμικές τέχνες της μεσαιωνικής και αναγεννησιακής Ευρώπης οι οποίες περιέχουν την χρήση διαφόρων όπλων, από το απλό μαχαίρι μέχρι το ακόντιο, το σπαθί, το τσεκούρι και την άοπλη μάχη», εξηγεί ο κ. Γιώργος Ζαχαρόπουλος εκπαιδευτής στην Αναγγενησιακή και Μεσαιωνική οπλομαχία και μέλος της Arma Hellas (Οργανισμός Αναγεννησιακών Πολεμικών Τεχνών).«Το πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι της Δύσης έχουν υπ'όψη τους μόνο τις ανατολικές πολεμικές τέχνες, πράγμα παράξενο μιας και η Ευρώπη είναι μια ήπειρος η οποία μαστιζόταν από πολέμους και είχε μακρά παράδοση στις πολεμικές τέχνες.
Ομοιότητες με τις ανατολικές πολεμικές τέχνες υπάρχουν, όμως οι δυτικές πολεμικές τέχνες σε καμία περίπτωση δεν τις αντιγράφουν», προσθέτει σχετικά με την συχνή παρεξήγηση μεταξύ των πολεμικών τεχνών της Δύσης και της Ανατολής.
Τα βασικά όπλα που χρησιμοποιούνται είναι, μεταξύ άλλων, η μακριά σπάθη (Longsword), το μαχαίρι οποιουδήποτε μεγέθους, ο λογχοπέλεκυς (Hallberd) και η μακριά πολεμική σφύρα (Warhammer). Παράλληλα, ανάλογα με το επίπεδο του μαθητή, χρησιμοποιούνται και διαφόρων ειδών ασπίδες.
«Η ασπίδα συνδυάζεται με σπαθί για ένα χέρι, μιας και τα σπαθιά για δύο χέρια δεν χρειάζονται ασπίδα. Ο λόγος είναι ότι την εποχή που αυτά κατασκευάστηκαν, είχαν ήδη κάνει την εμφάνισή τους οι πανοπλίες που κάλυπταν όλο το σώμα, επομένως με την εξέλιξη της θωράκισης η ασπίδα ήταν άχρηστη.
Τα σπαθιά δεν κόβουν στην μέση πανοπλίες, αυτά είναι για το Χόλιγουντ μόνο», επισημαίνει ο ίδιος.
Πώς όμως πέρασε αυτή η τέχνη από γενιά σε γενιά και έφτασε εν τέλει στην Ελλάδα του 2013; «Τα βιβλία που μελετάμε εμείς είναι εξαιρετικά λεπτομερή και βασισμένα σε εγχειρίδια οπλομάχων της τότε εποχής από τον 12ο μέχρι και τον 17ο αιώνα, που σημαίνει ότι η γνώση που έχουμε είναι κατευθείαν από την πηγή, από ανθρώπους που πρώτα πολέμησαν και μετά έγραψαν.
Επομένως ασχολούμαστε με μια πλήρη πολεμική τέχνη, η οποία εμπεριέχει και ένα αθλητικό κομμάτι κυρίως στην διαδικασία του sparring με τον αντίπαλό σου», αναφέρει σχετικά ο κ. Ζαχαρόπουλος.
Κατά την διαδικασία του sparring, οι δύο αντίπαλοι εξασκούνται με το 50% της δύναμής τους, «χαλαρά» όπως θα λέγαμε λαϊκιστί με κύριο στόχο να βελτιώσουν την τεχνική τους.
Οι δύο σημαντικότεροι άνθρωποι στην γνώση των οποίων βασίζεται αυτή την στιγμή η διδασκαλία της Μεσαιωνικής Οπλομαχίας, είναι ο Γερμανός οπλομάχος Johannes Liechtenauer, ο οποίος έζησε στα τέλη του 13ου αιώνα και ο Ιταλός ιππότης και διπλωμάτης Fiore dei Liberi.
Και οι δύο τους θεωρούνται οι «πατέρες» του είδους.
Τι περιλαμβάνουν τα μαθήματα;
Πέρα από την σωματική άσκηση που προσφέρει μέσω του αρκετά απαιτητικού sparring, η σπαθασκία μπορεί να χρησιμέψει και σε περιπτώσεις όπου κάποιος βρεθεί αντιμέτωπος στον δρόμο με κάποιον που κρατά μαχαίρι ή ξύλο. «Αποκτάς μια έφεση στο τι πρέπει να κάνεις και δεν φοβάσαι το όπλο, ακόμα και αν είναι ένα δοκάρι ξύλο.Είσαι εξοικειωμένος και γνωρίζεις τι πρέπει να κάνεις. Αν βέβαια κάποιος θέλει να κάνει αυτοάμυνα για τον δρόμο δεν θα του πρότεινα να μάθει σπαθασκία», αναφέρει σχετικά ο κ. Ζαχαρόπουλος.
Το μάθημα περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο την διδασκαλία βηματισμών, κοψιμάτων και τροχιών στα σπαθιά, ενώ στην συνέχεια ο μαθητής μυείται και στις τεχνικές της σπαθασκίας. «Ακόμα και αν ξέρει τριακόσιες τεχνικές, αν δεν γνωρίζει πού αυτές ανάγονται δεν έχει μάθει τίποτα.
Αν δεν γνωρίζει πώς να χειριστεί το σπαθί του, πού θα πρέπει να κοιτάει, πώς θα πρέπει να νοιώσει την πρόθεση του αντιπάλου, οι τεχνικές δεν θα του προσφέρουν τίποτα, ίσα ίσα θα τον μπερδέψουν. Γι΄αυτό θα πρέπει να μάθει αρχικά τα core elements, δηλαδή ορισμένα κεφάλαια για το πώς θα χειριστεί το εργαλείο που έχει για να προστατέψει τον εαυτό του και να πλήξει τον αντίπαλο», τονίζει ο ίδιος.
Σε δεύτερο επίπεδο, ο μαθητής ασχολείται με την άοπλη μάχη και το μαχαίρι, ξανά από τα πολύ βασικά και αργά αλλά σταθερά εξελίσσεται.
Κάθε όπλο έχει τα δικά του ξεχωριστά επίπεδα και ιδιαιτερότητες, ενώ η ύλη είναι μεγάλη και απαιτούνται τουλάχιστον έξι με επτά χρόνια για να μάθει κάποιος τα βασικά στα περισσότερα όπλα. «Είμαστε από τις λίγες παραδοσιακές πολεμικές τέχνες που έχουν αρκετά έντονο και συνεχές sparring», επισημαίνει ο κ. Ζαχαρόπουλος.
Ο εξοπλισμός περιλαμβάνει γάντια, όπλα και σπασουάρ. Τα όπλα που χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο στα μαθήματα είναι τα μεταλλικά blunts, εκπαιδευτικά σπαθιά τα οποία δεν κόβουν ούτε τρυπάνε. Ένα μέσο τέτοιο σπαθί κοστίζει περί τα 250€, ένα καλό περί τα 500€.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν αντίστοιχα, επομένως αν θέλετε να ασχοληθείτε θα πρέπει να κοιτάξετε σε ξένες ιστοσελίδες όπως αυτή εδώ.Τα κανονικά σπαθιά τώρα, αυτά που κόβουν, κοστίζουν από 800€ μέχρι… άπειρο.
Με 1000€ πάντως, μπορείτε να πάρετε ένα πολύ καλό και πιστό αντίγραφο σπαθιού για να δοκιμάσετε τα κοψίματά του σε ειδικούς στόχους (ψάθες, κομμάτι κρέας ενδεδυμένο με δέρμα, χαρτόνια κτλ.).
Κατά μέσο όρο ο κόσμος που απευθύνεται στον κ. Ζαχαρόπουλο για να μάθουν την τέχνη της Μεσαιωνικής Σπαθασκίας είναι 23 χρονών, χωρίς όμως να λείπουν και άτομα μεγαλύτερων ηλικιών. Από του χρόνου μάλιστα, ο ίδιος σκοπεύει να διαμορφώσει και παιδικό τμήμα για παιδιά 8 μέχρι 12 χρονών, το οποίο θα τους μαθαίνει τις αρχές του ιπποτισμού και το ιστορικό background του σπαθιού με λαστιχένια φυσικά όπλα.
«Το τμήμα θα είναι διαμορφωμένο με βάση την παιδική ηλικία, δεν θα τους δείχνουμε πώς να σκοτώνουν ή πώς να πνίγουν και να ακρωτηριάζουν. Εξυπακούεται αυτό», λέει ο ίδιος.
Αυτήν την περίοδο, μαζί με τον κ. Χρυσοβαλάντη Ταμπακάκη, επίσης εκπαιδευτή της Arma Hellas, έχουν αναλάβει τις χορογραφίες μάχης για την πρώτη ελληνική ταινία ηρωικής φαντασίας «Αδάμαστος – Τα χρονικά του Δρακοφοίνικα» (περισσότερα για την ταινία εδώ).
Ο ίδιος, πάντως, δεν βρίσκει ούτε μια κινηματογραφική ταινία στην οποία οι μονομαχίες με σπαθί να έχουν αποδοθεί πιστά. «Πιθανώς λίγο το Kingdom of Heaven, όπου σε ένα σημείο αναφέρεται η μαχητική θέση posta di falcone», αναφέρει και προσθέτει: «Σε γενικές γραμμές πάντως καμία κινηματογραφική ταινία δεν είναι πιστή στις μάχες.
Tο παρανοϊκό είναι ότι στις Χολυγουντιανές ταινίες τις χορογραφίες μάχης τις κάνουν άνθρωποι που έχουν μάθει Katana, δηλαδή ανατολική ξιφασκία, η οποία είναι εντελώς διαφορετική.
Το σινεμά θέλει θέαμα και μάχες.
Κανονικά οι μάχες στον Μεσαίωνα τελείωναν σε 10 με 15 δευτερόλεπτα.
Ή την είχες φάει ή την είχε φάει. Ήταν πιο απλά τα πράγματα τότε, γιατί είχες να αντιμετωπίσεις άλλους τόσους μετά, δεν θα άντεχες παραπάνω.
Στο Χόλυγουντ θέλουν να φάνε χρόνο και δείχνουν τους πρωταγωνιστές να μάχονται με τις ώρες.
Πολλές φορές αντί να χτυπούν τον αντίπαλο, χτυπούν μόνο το σπαθί του, αλλά έτσι είναι ο κινηματογράφος», σχολιάζει.
*Ο κ. Γιώργος Ζαχαρόπουλος διδάσκει στον Άγιο Δημήτριο (Α.Σ. Tang Soo Do Φίλοι Κ. Κυπριώτη, Δήμητρας 11) , στην Ηλιούπολη (Α.Σ. CORIOLANOS, Σκιάθου 26 & Μόσχου 1) και στο Πολύγωνο (ΑΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΟΠΛΟΜΑΧΙΑΣ, Βριλησσου 30) Τα μαθήματα διαρκούν περίπου μιάμιση ώρα, ενώ το κόστος κυμαίνεται από 40 μέχρι 50 ευρώ ανά μήνα για δύο μέχρι τέσσερα μαθήματα εβδομαδιαίως.
Ιαπωνικό σπαθί Κατάνα vs Μεσαιωνικό ευρωπαϊκό σπαθί Longsword